Van 2015 tot 2019 werd er in IJsland geëxperimenteerd met een kortere werkweek. Er vonden verschillende experimenten plaats in verschillende overheidsinstituties en organisaties. In totaal waren hierbij meer dan 2500 werknemers betrokken. De meesten onder hen verminderden hun werkuren van 40 uur per week naar 35 of 36 uur per week. Het loon van de werknemers verminderde niet. Hieronder vatten we kort de belangrijkste bevindingen van het onderzoek naar deze kortere werkweken samen. Het volledige rapport vindt u hier.
Opzet
Het experiment van de Reykjavik City (2014 tot 2019) had twee grote doelen: de work-life balance van de werknemers verbeteren en onderzoeken wat de invloed is van minder werkuren op de productiviteit. De arbeidsduurvermindering werd opgezet in samenspraak met de verschillende werkplaatsen en vond in eerste instantie plaats in twee stadsorganisaties. Er werd ook een werkplek gekozen als controlegroep. Over de jaren groeide het aantal werkplaatsen dat deelnam aan het experiment, waaronder ook onderhoudsdiensten, kleuterscholen etc. en daarmee ook het opzet van het experiment. Men wou nu eveneens nagaan of men de arbeidsuren van werknemers die in ploegen werken succesvol kon verminderen en of de langetermijneffecten van minder werken dezelfde zijn als de kortetermijneffecten.
De IJslandse Overheid startte in 2016 ook met enkele experimenten. Net als bij de andere experimenten, moesten instituties die wouden deelnemen kunnen voorleggen hoe ze eenzelfde niveau van productie of dienstverlening zouden behouden en hoe ze dit gingen evalueren. Vier werkplekken werden geselecteerd om in 2017 te starten met het experiment. Zowel werknemers met typische werkuren als werknemers met atypische werkuren (ploegenwerk) namen deel. Vier andere werkplekken werden geselecteerd als controlegroep.
Werknemers werden regelmatig gevraagd om vragenlijsten in te vullen met vragen rond stress, tevredenheid met het werk, werkdruk, de kwaliteit van het leven etc. Ook kwalitatief werden er groepsgesprekken gevoerd waarin er vooral werd gepeild naar veranderingen in de ervaring van work-life balance, familiale stress en veranderingen op de werkplek.
Impact
De belangrijkste bevindingen uit deze experimenten zijn volgens het rapport dat het productiviteitsniveau behouden of zelfs gestegen is met een kortere werkweek en dat werknemers een betere work-life balance en welzijn ervaarden.
Productiviteit en overuren
Hoewel velen dachten dat er meer overuren zouden gepresteerd worden, zagen de onderzoekers wel degelijk een effectieve daling van werkuren onder de deelnemende werknemers. Wel moesten er verschillende aanpassingen gedaan worden aan de organisatie van werk zodat dezelfde mate van productie en dienstverlening kon gegarandeerd worden. Dit werd vooral gedaan door het verkorten van meetings, onnodig werk laten vallen en ploegen regelingen.
Welzijn
In vergelijking met de controlegroepen, werd er bij de meeste werknemers in de experimenten een significante stijging in het welzijn (tevredenheid met werk, motivatie etc.) vastgesteld. Op sommige werkplekken zag men geen verschil. Op korte en langere termijn vond men ook een daling in symptomen van stress bij de werknemers. Velen gaven aan meer energie te hebben en daarom ook meer te bewegen en hobby’s te doen.
Work-life balance
Participerende werknemers rapporteerden wel degelijk een stijging in work-life balance. Velen hadden het gevoel dat het werk en privéleven beter in harmonie waren. De werknemers waren nu tevreden met het aantal uren dat ze werkten en waren minder geneigd deeltijds te gaan werken. Een groot deel gaf ook aan dat ze meer tijd hadden voor hun gezin.
Door het minder werken was het nu ook gemakkelijker om huishoudelijk werk te plannen. Dit kon vaker al doorheen de week gebeuren, terwijl dat vroeger allemaal in het weekend moest. Ook werd de verdeling van deze taken eerlijker binnen het gezin, zo namen mannen iets meer verantwoordelijkheden op dan ervoor. Dit draagt bij tot minder stress thuis.
Tijd voor zichzelf en beweging
Werknemers gaven aan meer tijd voor zichzelf te hebben en hun tijd beter te kunnen afstemmen op de kinderen. Daarnaast hadden verschillende werknemers ook meer tijd voor sportieve activiteiten.
Aleenstaande ouders
Niet alleen tweeverdienersgezinnen, maar ook alleenstaande ouders profiteerden van de kortere werkweken. Zeker als er men ’s ochtends vroeger kon beginnen, was dit positief. Deze werknemers gaven aan meer tijd te kunnen doorbrengen met hun kinderen.
Op het einde van de experimenten waren zowel de werknemers als de managers fan van de nieuwe kortere werkweek. De nieuwe werkweek is zo populair dat in juni 2021 al 86% van de beroepsbevolking in IJsland al een kortere werkweek heeft of toegang heeft tot mechanismen om hun werktijd in te korten.